De stille crisis van mantelzorg: 1 op de 10 loopt vast

Mantelzorg en overspanning worden steeds vaker in één adem genoemd. Niet zo gek, want naast dat mantelzorg heel waardevol is, vergt het veel. In Nederland is, volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau, ongeveer 1 op de 3 volwassenen mantelzorger. Dat komt neer op een groep van zo’n 5 miljoen mensen. Een hoog cijfer dat door vergrijzing alleen nog maar zal oplopen.

Mantelzorg: waardevol, maar ook zwaar

Mantelzorg kan diepe verbondenheid en betekenis brengen. Het brengt echter ook verantwoordelijkheden en druk met zich mee. Volgens de Rijksoverheid ervaart ongeveer 1 op de 10 mantelzorgers overbelasting en vindt het moeilijk te combineren met werk en gezinsleven. Er zijn praktische taken, emotionele zorgen en vaak ook onverwachte situaties die opgevangen moeten worden. Fysieke en emotionele druk liggen op de loer.

Overspanning nu en straks: een urgente ontwikkeling

Recent onderzoek toont aan dat het aantal zwaar overbelaste mantelzorgers flink stijgt. Volgens Independer voelt inmiddels bijna 310.000 mantelzorgers zich zwaar- tot overbelast, een toename van 52% in tien jaar tijd. Onder hen zijn vooral vrouwen tussen de 35 en 49 jaar.

Kijken we naar de toekomst, dan wordt de druk alleen maar hoger. Het RIVM verwacht dat het aantal werkende mantelzorgers tussen 2020 en 2040 toeneemt van 1,8 naar 2,1 miljoen, terwijl de vergrijzing de vraag naar zorg tot wel 70% laat toenemen. Tegelijk neemt het draagvlak af, omdat minder mensen beschikbaar zijn om mantelzorg te verlenen (denk aan kleinere gezinnen, werk).

Signalen van overspanning bij mantelzorgers

Overspanning sluipt er vaak langzaam in. Let op de volgende signalen:

Gevoel van machteloosheid of somberheid
Vermoeidheid die niet weggaat, ook niet na rust
Minder geduld of snel geïrriteerd zijn
Slecht slapen of juist heel veel slapen
Hoofdpijn, spierpijn of maagklachten zonder duidelijke oorzaak

Herkennen, ook bij een ander

Je herkent deze signalen misschien niet bij jezelf, maar je kunt het wel opmerken bij een mantelzorger in je omgeving. Let op prikkelbaarheid, terugtrekgedrag, klachten zoals hoofdpijn of slaapproblemen. Probeer erover te praten: vraag met zorg of het oké gaat. Samen maakt het verschil.

Wat kun je doen als overspannen mantelzorger?

Voorkomen is beter dan genezen.
Combineer ondersteuning thuis met praktische hulp (administratie, boodschappen)
Deel de zorg (met familie, hulpverleners of vrijwilligers)
Zoek respijtzorg of vervangende mantelzorg
Plan rustmomenten in, ook kort, zoals een wandeling of een kop koffie alleen
Spreek je huisarts over oplopende stress

Hulpweigering

Wil je graag hulp inschakelen maar is jouw partner of ouder het daar niet mee eens? Hulpweigering komt vaker voor dan je denkt. Lees in dit blog praktische tips bij hulpweigering.

Tips voor mantelzorg en overbelasting

Mantelzorgnetwerk: sluit je aan bij een lokaal netwerk of lotgenotengroep voor herkenning en steun.
Grenzen aangeven: wees helder naar je naaste, familie en werk, zeg wat wel en niet gaat.
Regelzaken vereenvoudigen: bundel afspraken op één dag, gebruik een gedeelde agenda of app.
Hulp accepteren: klein beginnen helpt, een schoonmaakronde, vervoer, of een paar uur oppas voor rust.

Je hoeft het niet alleen te dragen

Persoonlijke, warme en betrouwbare hulp aan huis kan een groot verschil maken. Gespecialiseerde zorgmedewerkers nemen veel taken uit handen, zodat er ruimte is om op te laden. Mantelzorgondersteuning wordt in veel gevallen grotendeels vergoed. Informeer naar de mogelijkheden bij je zorgverzekeraar.